Śmierć namysłowskiego szeryfa

W mroźny, sylwestrowy wieczór 1945/1946 roku nic nie zapowiadało takiej tragedii. Tomasz Nowacki, pierwszy powojenny starosta namysłowski, wyszedł ze swojego domu przy ulicy Parkowej. Miał oficjalnie rozpocząć lokalną imprezę sylwestrową. Po drodze chce wstąpić do swego biura przy Peter-Paulstrasse 3 (dzisiejsza ul. Staszica 3). W okolicy dzisiejszych tzw. błoni namysłowskich słyszy podniesione głosy i wystrzały z broni. To powojenne, ciężkie czasy, gdzie jeszcze wielu nosi broń przy sobie. Starosta Nowacki wyciąga swój pistolet, padają strzały...

Tomasz Nowacki, urodzony w 1897 roku, swoją patriotyczną działalność rozpoczął już długo przed II wojną światową. W 1918 zgłosił się jako ochotnik do nowopowstałej polskiej armii, służył podczas wojny polsko – bolszewickiej, brał czynny udział w III. powstaniu śląskim. W okresie międzywojennym był działaczem PPS. W czasie II wojny światowej działał w konspiracji. W roku 1944 wstąpił do PPR, po wyzwoleniu Sandomierza został jego wiceburmistrzem. Pod koniec kwietnia '45 roku wraz ze swoim zespołem, zwanym Grupą Operacyjną, przybywa do Namysłowa by tworzyć władze polskie na obszarach przejmowanych od Niemiec. Przejęcie powiatu z rąk radzieckich nastąpiło 12 maja ’45, a samego miasta 30 maja tego samego roku. Nowacki obejmuje nad miastem władzę jako Pełnomocnik Rządu RP na Obwód nr 9 (funkcja tożsama z urzędem starosty). Jego zastępcą został Bolesław Obrębski, bowiem według umowy międzypartyjnej stronnictwa miały podzielić między sobą najważniejsze funkcje. W skład Zarządu Powiatu weszli w ten sposób: starosta Tomasz Nowacki (Polska Partia Robotnicza), wicestarosta Bolesław Obrębski (PPS) oraz sekretarz Kazimierz Giecewicz (Stronnictwo Demokratyczne). Początkowo siedziba władz polskich znalazła się w budynku przy Briegerstrasse 3 (dziś Plac Wolności 3), ale już 12 maja 1945 r. przeniosła się do kamienicy przy Peter-Paulstrasse 3 (dziś Staszica 3).

Od samego początku Nowacki naraża miejscowej władzy sowieckiej, wytykając jej bezprawne działania. W swoich sprawozdaniach sytuacyjnych pisze o nadużyciach milicji, warcholstwie, nierespektowaniu żadnych pisemnych poleceń służbowych starosty, analfabetyzmie, tchórzostwie wobec Rosjan i pijaństwie. Zarzuca urzędnikom bezpieczeństwa bezprawne rewizje i rekwizycje, jak choćby tę przy ul. Bolesława Chrobrego 25, gdzie bezpieka zabrała mieszkańcom złote zegarki, spinki z brylantami itp. Wytyka też ubekom, że wypożyczając ze starostwa pojazdy, zwracają je ze zwłoką i najczęściej uszkodzone. „Postępowanie [Urzędu - przyp. red.] Bezpieczeństwa i milicji wymaga radykalnych posunięć” – pisze do wojewody.

Podobnie zachowuje się tamtej feralnej, sylwestrowej nocy, kiedy napotyka grupę żołnierzy radzieckich, którzy zatrzymali ppor. Wojska Polskiego Czesława Wajsa. To w jego obronie Nowacki wyciąga broń. Niestety zostaje postrzelony, ppor. Wajs również. Tej tragicznej nocy ginie w Namysłowie łącznie pięciu Polaków. Nowacki trafia do szpitala, który mieścił się w okolicach dzisiejszej szkoły rolniczej. Niestety, 3 stycznia 1946 r. umiera.

Do dziś historycy i miłośnicy dziejów Namysłowa nie są zgodni co do przyczyn i okoliczności śmierci pierwszego, powojennego starosty namysłowskiego. Powyższa wersja wydarzeń tej feralnej nocy pochodzi od rodziny Tomasza Nowackiego, do dziś mieszkającej w naszym mieście. Akta ze śledztwa dotyczącego tragicznej nocy giną w tajemniczych okolicznościach jeszcze w latach czterdziestych. Pogrzeb Tomasza Nowackiego był wielką manifestacją wszystkich mieszkańców Namysłowa. Po latach Nowacki zyskał sobie miano „Polskiego Szeryfa”. Pochowano go wraz z żoną Eleonorą w kaplicy cmentarnej przy ul. Jana Pawła II.

Sławomir Stramski

Przygotowując artykuł korzystałem z następujących materiałów:

1. Entedy, Konrad Puchalla – nieznany pierwszy powojenny burmistrz Namysłowa, [w:]https://www.namyslowianie.pl/blog/entedy/konrad-puchalla-nieznany-pierwszy-powojenny-burmistrz-namyslowa, [dostęp: 7 I 2014 r.].
2. Choinka146, Komu przeszkadza grób starosty w kaplicy?, [w:]https://www.namyslowianie.pl/blog/choinka146/komu-przeszkadza-grob-starosty-w-kaplicy, [dostęp: 7 I 2014 r.].
3. Entedy, Tajemnice „Namslauer Adressbuch...”, [w:]https://www.namyslowianie.pl/blog/entedy/tajemnice-namslauer-adressbuch, [dostęp: 7 I 2014 r.].
4. M. Magda, Bolesław Obrębski – warszawiak burmistrzem powojennego Namysłowa, [w:]http://starynamyslow.pl/dawny-namyslow/czasy-wspolczesne/145-boleslaw-obrebski-warszawiak-burmistrzem-powojennego-namyslowa.html, [dostęp: 7 I 2014 r.].

Dziękuję rodzinie Tomasza Nowackiego za pomoc i udostępnienie fotografii.